Roma Hukuku Pratik Çalışma ve Cevapları 2
Efendi (A),çiftliğindeki köle (K)nın çocuğu olan (S)yi at çiftliğinin başına getirir.(S),gelen müşterilerden (B)ye safkan ingiliz atı olduğunu söyleyerek bir at satmıştır.Atların piyasa fiyatlarına göre ucuz olduğunu gören (B),yarış atı zannettiği bir atı da almıştır.Ayrıca (B),birgün önce çarşıda gördüğü ve üç dil bilen bir köleye benzettiği bir köleyi de almıştır.Fakat atları şehrine götürdükten sonra bunların birer sıradan at olduğunu ve kölenin de anadilini zor konuştuğunu ve düşündüğü köle olmadığını öğrenmiştir. Köle (S),çiftlikteki atların ihtiyaçlarını gidermek için çarşıya çıktığında atlara 10eyer,15kaşağı,15yular ve kendisi için de 2çift ayakkabı ve şehrin en büyük mabedine ait olan bir de halı satın almıştır.Bu sırada (B) ile karşılaşmış ve çıkan tartışma sonucu (B) yi döverek yaralamış,(B)nin kölesi (M)yi de döverek öldürmüştür.(S)nin yaptığı işlerden rahatsız olan (A),(S)yi babası ölen ve ailenin en büyük oğlu olan 13 yaşındaki komşusu (D)ye satmış ve traditio ile devretmiştir.Ancak,(D) bir ay sonra doğum günü olduğunu ve eğer kendisine bir köle hediye edilirse bu köleyi iade edeceğini söylemiştir.
(A),doğum günü için arkadaşlarından biraz para ve pasta yapmak için biraz yağ,buğday,şeker ve krema istemiştir.Bunları,bir ay sonra geri vereceğini söyleyerek almıştır.(A),başka bir arkadaşı (Y)den de buğdayı öğütmek için değirmen
istemiştir.(A),değirmeni almış,kırık olan kolunu tamir ettirmiş ve ona bir örtü almıştır.Kölesi bu değirmeni kullanırken önceden farketmediği bir arıza sebebiyle yaralanmıştır.(A),bu değirmeni kendi buğdayını öğütmek için kullanmakla kalmamış,başkalarının buğdaylarını da para karşılığında öğütmeye başlamıştır.Akşam da bu değirmeni hırsız (H) çalmıştır. 1) (S)nin hak ve fiil ehliyeti var mıdır?
2)(B)nin (S)ile yaptığı hukuki işlemler geçerli midir?Bu işlemden doğan hak ve borçlar kime aittir?
3)(B) bu sözleşmelerden kurtulabilir mi?cevabınız evet ise bu imkanların neler olduğunu herbir at ve köle için ayrı ayrı açıklayınız.cevabınız hayır ise gerekçesini söyleyiniz.
4)(S)nin çarşıdan aldığı eyer,yular,kaşağı ayakkabı ve halıya ait işlemler geçerli midir?Hak
ve boçlar kime aittir?ayrı ayrı açıklayınız.
5)(S)nin (B)yi yaralaması ve (M)yi öldürmesinden dolayı kim kime hangi davayı açar?
6)(A)nın (D) ile yaptığı sözleşme geçerli midir?(D) 19 yaşında ve 29 yaşında olsaydı cevabınız değişir miydi?
7)(D) bayan olsaydı yukarıdaki soruya verdiğiniz cevap değişir miydi?
8)(S)nin maliki kimdir?neden?
9)(D)nin doğum gününde eğer köle hediye edilirse (S)yi iade edeceğine ilişkin kaydı ve sözleşmeye etkisini değerlendiriniz.
10)(A)nın arkadaşlarından aldığı para ve şekerler için hangi hukuki işlemler kurulmuştur?Bunların özelliklerini de söyleyerek açıklayınız.
11)Arkadaşları (A)dan bu mallar için faiz isteyebilir mi?isteyebilirlerse nasıl ve ne kadar?açıklayınız.
12)(A)nın değirmen istemesi nasıl bir hukuki ilişki kurar açıklayınız.
13)(A),değirmene yapmış olduğu masrafları isteyebilir mi?ayrı ayrı açıklayınız.
14)(A) kölenin yaralanmasından dolayı (Y)ye dava açabilir mi?neden?
15)(A)nın değirmeni başkalarının buğdaylarını öğütmekte de kullanmasını hukuken değerlendiriniz.Kim kime karşı hangi davayı açabilir? 16)Hırsız (H)ye kim hangi davaları açabilir?Açıklayınız
1-)Roma hukukunda köle kadından doğan çocuk köle sayılıyordu.babanın herhangi bir fonksiyonu yoktu.(S),bir köle olan (K)nın çocuğudur ve somut olaylan (S)nin de köle olduğunu çıkarabiliriz.Roma hukukunda hak ehliyeti için aranan şartlardan biri köle olmamaktır.köle olan (S)nin hak ehliyeti bu nedenle yoktur.Roma hukukunda fiil ehliyetini kısıtlayan sebepler,akıl hadtalığı,yaş küçüklüğü,kadın olmak ve israftır.köleler için herhangi bir kısıtlama yoktur;dolayısıyla,(S)nin fiil ehliyeti vardır.
2-)(S) ile (B) arasındaki hukukî işlemler geçerlidir.ancak bu işlemler sonradan iptal edilebilir niteliktedir.Roma hukukunda kölelerin hak ehliyeti olmadığı ve mamelekleri bulunmadığı için iktisap ettikleri direkt efendiye geçerdi.ancak köle borç altına girerse,bundan,efendi sorumlu olmazdı.çünkü,roma hukukunda köleler efendilerinin durumunu iyileştirmek için vardır.Bu tür borçlara “obligatio naturalis” denmekteydi.her ne kadar roma hukukunda kural böyle olsa da eğer efendi kölesini bir işletmesinin başına getirdiyse,kölenin bu işletme üzerinden yaptığı tüm borçlardan sorumludur.yani haklar ve borçlar efendiye geçer.
3-)(S),(B) nin zihninde yanlış kanaatler uyandırarak ve (B)nin gerçek durumu bilmesi halinde aslında yapmayacağı bir işlemi yapmasını sağlamıştır.bu durum roma hukukunda “hile”dir.Ius civile ye göre irade beyanı hile sonucu oluşsa da bu işlem muteberdir(geçerlidir).ancak,praetorhukukunda,prae torların tanıdığı imkanlardan şartları oluşmuş ise faydalanabilirdi.burada,actio doli,exeptio doli ve in integrum resitutio dan yararlanabilir.eğer (B) borcunu ifa etmişse in integrum restitutio ile eski halin iadesini isteyebilir.(B) borcunu henüz ifa etmemiş ve etmesi için dava açılmışsa buna karşı actio ile
def’i hakkını kullanabilir.tüm bunlar gerçekleşmiyorsa ve 1 yıllık s
re de dolmamış ise ceza davası olan actio doli yi açarak verilenlerin iadesini ve verilen zararın teminini isteyebilir.kölenin alınmasında vasıfta hata vardır ve bu hata genelde esaslı sayılmakta bazı durumlarda esaslı sayılmamaktadır. bunlardan biri de temel hatasıdır.kölenin alınmasında;köle alınmış ancak 3 dil bildiği düşünülerek alınmış oysa kendi dilini zor konuşmaktadır ortada temel hatası vardır diyebiliriz.bu durumda işlem geçerli ancak bu işlemin iptali mümkündür.(B) dilerse işlemi iptal edebilir.
4-)(S)nin eyer,yular ve kaşağı ile ilgili yaptığı işlemler geçerlidir.bu işlemleri efendisinin kendisini başına getirdiği işletme için yaptığından hak ve borçlar efendiye aittir.kendisine aldığı ayakkabı için yaptığı işlem de geçerlidir.haklar efendiye,borç ise köleye aittir.borç,obligatio naturalistir.mabede ait olan halı romalılarca res extra commercium divini Iuris diye adlandırdıkları ilahi hukuk tarafından alışveriş dışında tutulmuş ve kutsal eşya grubuna giren mallar olduğu için bu işlem geçersizdir.hak ve borçlardan söz etmeye gerek yoktur.
5-)kölenin yaptıkları haksız fiildir ve köle bunlardan tam olarak sorumludur.ancak köleye karşı dava açılamıyordu,zira kölenin dava ehliyeti yoktu.ayrıca kölenin mameleki olmadığı için davacının elde edeceği birşey yoktu.dava efendiye açılır.(B),(A)ya karşı hem kendi yaralanması hem de kölesinin ölümü sebebiyle actio noxalis davasını açmalıdır.(A),bu dava sonucu ister verilen cezayı tazmin eder isterse de köleyi (B)ye teslim ederek sorumluluktan kurtulur.
6-)(D) babasının ölümü ile Iuris durumuna gelmiş ve romalıların erkeklerin ergenliği için belirlediği 14 yaşına ulaşmıştır.bu durumdaki küçüklere vasi(tutar) atanıyor ve vasisin auctoritas’ı ile küçük işlem yapıyordu.vasisin önceden vereceği izin veya sonradan verdiği icazet,işlemi geçerli hale getirmiyordu.burada küçük,kendisi işlem yapmış dolayısıyla işlem geçersizdir.(D),19 yaşında olsaydı buna kayyım atanması lazımdı.o zaman kayyımın izni ve icazeti söz konusu olacaktı.eğer kayyımın izni yoksa işlem küçüğü bağlamıyor ancak karşı tarafı belli bir süre bağlı oluyordu.bu süre içinde icazet verilirse işlem geçerli oluyor ve her iki tarafı bağlıyordu.(D),eğer 29 yaşında olsaydı romalıların 25 olarak belirlediği yaş sınırını geçmiş olacaktı ve roma hukukuna göre fiil ehliyetini kısıtlayıcı başka bir engel yoksa fiil ehliyetine sahip olacaktı.dolayısıyla işlem geçerli olacaktı.
7-)roma hukuku bayanların ergenlik yaşını 12 olarak belirlemiştir.bu durumda kişi ergienlik çağına ulaşmış ama 25 yaşını tamamlamadığı için baliğ küçük olacaktı.kendisine kayyım atanması gerekecek,kayyımın izni veye icazeti ile işlem geçerli olacaktı.burada kadın olmanın da sınırlayıcı sebebi olduğu düşünülürse sonuç aynıdır.
8-)(S)nin maliki halen (A)dır.çünkü (D) ile (A) arasında yapılan işlem (D)nin fiil ehliyeti olmaması ve roma hukukunun bu durumda aradığı şartların sağlanmaması nedeniyle geçersiz olmuştur.geçersiz bir işlemden dolayı mülkiyet geçmez.
Alıntı:
Roma Hukukunun aradığı şartlar:
a.) (D) 13 yaşındaydı ve Roma Hukukuna göre baliğ olmamış küçükler<7-14 yaş arasında bulunanlar grubuna girmektedir.Dolayısıyla bunların hukuki işlem yapabilme ehliyetleri tam değildir.(D) iki tarafa borç yükleyen işlemleri tek başına yapamaz; vasisinin auctoritası gereklidir.Dolayısıyla (D) malik değildir.
b.) Vasinin auctoritası olsa bile (D) malik olamaz.Çünkü köle bir res mancipidir ve bunların devri mancipatio ile olur.Somut olayda köle traditio ile devredilmiştir.Dolayısıyla geçersiz olur.
9-)(D) ile (A) arasındaki bu işlem daha sonra gerçekleşebilecek bir olayla ortadan kalkacak ve (S),(A)ya iade edilecek.dolayısıyla ortada infisahi(bozucu) şart vardır.ancak romalılar tarafından şartın bu türü bilinmediği için bunun taliki şarta bağlı bir fesih anlaşmasıyla yapılması gerekiyordu.bu yapılmadığı için sözleşmeye etki etmemelidir.
10-)(A) ile arkadaşları arasında karz akdi oluşmuştur çünkü;karz akdi,bir miktar paranın veya diğer misli eşyanın mülkiyetinin,aynı neviden ve aynı miktar şeyleri iade borcu altına giren kimseye nakli ile oluşur.(A) arkadaşlarının iradeleri ile uyuşmuş ve (A) da işlemin konusu olan şeyleri teslim almış,aldıklarının maliki olmuş ancak aldıklarının aynı cins ve miktarında iade borcu altına girmiştir.ayrıca,bu akit sonucunda sadece (A) borçlanmış yani tek taraflı akittir.karzın bütün şartlarını sağlıyor.dolayısıyla arada oluşan hukuki işlem karz aktidir. 11-)arada oluşan akit karz aktidir ve karz aktine göre faiz istenebildiği için (A) nın arkadaşları faiz isteyebilir. karz akti bir dar hukuk aktidir.karz aktinden doğan borç verilen şeyle sınırlıdır.bunun azı istenebilir ancak fazlası istenemezdi.bu akit sonucu faiz kararlaştırılmamışsa bunun stipulatio ile ayrıca şart edilmiş olması lazımdı.roma hukukunda istenen faiz miktarı aylık %1 yıllık da %12 dir.burada 1ay sonra borç ifa edileceği için %1lik faiz istenebilirdi.
12-)(A) nın değirmeni istemesi eksik iki taraflı akitlerden olan commodatum un yani ariyetin oluşmasını sağlar.çünkü,(A) değirmeni ücretsiz olarak kullanacak ve aldığı şeyi kullandıktan sonra (Y) ye iade edecek.ariyet aktinin şartları tamam olduğuna göre ortada ariyet akti vardır. 13-)(A)nın,değirmenin kırık kolunu tamir ettirmesi zaruri bir masraftır.bunun için yaptığı masrafları (Y)den isteyebilir.ancak değirmenin kolu eğer değirmen alındıktan sonra kırılmış ise,ki bu konuda açık birşey söylenmemiş,masrafını isteyemez (Y)den.değirmene örtü alınması ise zaruri bir masraf değildir,lüks bir harcamadır.çünkü değirmenin işini görmesi için örtüye ihtiyaç yoktur.bu nedenle de örtünün masrafını isteyemez.
14-)burada (Y)nin kusurunun olup olmadığı önem taşır.eğer (Y) kusurlu-burada kasıt veya ağır ihmalden bahsediliyor-değilse (Y)ye dava açamaz. (Y) kusurlu ise (Y) bundan sorumlu tutulur.bu durumda (A),(Y) ye karşı actio commodati contraria davasını açabilir. 15-)(A),ariyet sözleşmesinde belirlenmiş sınırların dışına çıkmıştır.(Y)den buğdayını öğütmek için istemiş ancak başkalarının buğdayınını da öğütmüştür.burada (Y),(A)ya karşı actio commodatia directa davasını açabilir.ancak (A),sözleşmeye uymadığı gibi kullanma hırsızlığı suçunu da işlemiştir.bunun için (Y),actio furti usus davasını da açabilir. 16-)ariyet alanın sorumluluğu justiniasus döneminde ommis culpa(bütün kusurlardan),klasik devirde ise custodia(nezaret) sorumluluğudur.bu kadar ağır sorumluluk altında olan ve malın çalınmamasında menfaati olan (A) hırsıza karşı actio furti davasını açabilirdi.ariyet akdinde mülkiyet geçmediği için malik halen (Y)dir.malik olan (Y),malını elinde bulunduran hırsıza,(H)ye,karşı istihkak davasını açabilir.ayrıca malik de actio furti yi açabilir
