Sigorta Hukuku Soru Cevap Ders Notları 4

1. Sigorta şirketlerinin denetimini kim yapar?

Hazine Müsteşarlığı’na doğrudan bağlı Sigorta Denetleme Kurulu tarafından yapılır.

2. Sigortanın tasnifi nasıldır?

• Özel Sigorta

Özel sigortalar, özel sektördeki sigorta şirketleri tarafından yapılır. Kural olarak ihtiyaridir. Fakat bazı hallerde zorunludur. (Örn. Deprem sigortası) Bu sigortalarda kaynak sigorta sözleşmesidir. Herkes yararlanabilir. İçerik ve kapsam kişiden kişiye farklılık gösterir. (yaş gibi)

• Sosyal Sigorta

Kanunla kurulmuş kurumlar tarafından yapılır. Zorunlu bir nitelik taşır. Kişiler sözleşme serbestisine sahip değildir. Kaynağı kanundur. Belirli bir statüde olmak gerekir. (işçi, memur gibi) İçeriğini kanun belirler.

• Mal Sigortası

Sigorta bedeli sigorta değerine eşittir. Sigortalının uğradığı gerçek zararlar sigortacı tarafından karşılanır. Tazmin ilkesi esastır.

Sigortacı sigorta tazminatını ödedikten sonra sigorta ettirenin üçüncü kişilere karşı sahip olduğu dava haklarını elde eder ve zararın tazmin edilmesi amacıyla rizikonun gerçekleşmesine neden olan kişilere rücu davası açar. Halefiyet ilkesi uygulanır. Sigorta teminatının konusu para ile ölçülebilen şeylerdir.

Aşkın, eksik, takseli, birden çok sigorta hükümler uygulanır. Zenginleşme yasağı ilkesi vardır.

• Can Sigortası

Sigorta konusunu insanlar oluşturduğundan sigorta bedelinin sigorta değerini aşamayacağına ilişkin kural uygulanmaz. Çünkü sigorta değeri, insan hayatıdır. İnsan hayatı paha biçilemezdir. Sigortacı, uğranılan zarardan ziyade kararlaştırılan bedeli öder. Zenginleşme yasağı ilkesi yoktur. Can sigortalarında halefiyet ilkesi uygulanmaz.

Birden fazla sigorta yapılması ve birden fazla sigorta bedeli alınması mümkündür.

• Sorumluluk Sigortası

Sigorta bedeli olarak sigortacının sorumluluğu saptanmakta ve bu bedel bir tahmine dayanmaktadır. Zarara neden olan eylem ve işlemleri önceden belirlemek mümkün değildir. Sigortalının kasden verdiği zararlar teminat dışıdır. Ağır kusurlu hallerde ve bazen kusursuz hallerde dahi teminat verilebilmektedir.

Zarar görenlerin maruz kaldığı zararların hesaplanmasında, mal sigortalarında olan eksik veya aşkın sigorta uygulamaları yoktur. Sigortacının sorumluluk limiti, sigorta süresi içindeki her olay için farklıdır.

• Zarar Sigortası

Teminat altına alınan risk gerçekleşince sigortacı tazminat öder. Fakat, sigortacının tazminat ödeme yükümlülüğünün doğabilmesi için rizikonun gerçekleşmesi yetmez, aynı zamanda sigorta konusu menfaatin bir zarara uğramış olması gerekir.

Zenginleme yasağı prensibi kabul edilmiştir. Böylece, sigorta ettirenin fiilen uğradığı zarardan daha fazla tazminat elde etmesinin önüne geçilmiştir. Eksik, aşkın, takseli sigorta hükümleri uygulanır. Ayrıca birden çok sigorta hükümleri de uygulanır. (çifte sigorta, müşterek sigorta gibi.)

• Meblağ Sigortası

Bir zararla bağlı olmaksızın sigortacı, sözleşmede öngörülen parayı rizikonun gerçekleşmesi üzerine hak sahibine öder. Rizikonun mutlaka bir zarara neden olması aranmaz. Örneğin; yaşama ihtimaline karşı yapılan sigortalarda zarar doğmaz ve verilen tarihte kişi yaşarsa risk gerçekleşir.

Zenginleşme yasağı ilesi ve halefiyet ilkesi yoktur. Eksik, aşkın, takseli sigorta hükümleri uygulanmaz. Ayrıca birden çok sigorta hükümleri de uygulanmaz.

3. Sorumluluk sigortaları hakkında bilgi veriniz?

Sigortacı sorumluluk sigortası ile, sözleşmede aksine hüküm yoksa, sigortalının sözleşmede öngörülen ve zarar daha sonra doğsa bile, sigorta süresi içinde gerçekleşen bir olaydan kaynaklanan sorumluluğu nedeniyle zarar görene, sigorta sözleşmesinde öngörülen miktara kadar tazminat öder. Sigorta, sigortalının işletmesi ile ilgili sorumluluğu için yaptırılmışsa, sözleşmede aksine hüküm yoksa bu sigorta, sigortalının temsilcisi ile işletmenin veya işletmenin bir kısmının yönetiminde, denetiminde ve işletmede çalıştırılan kişilerin sorumluluğunu da kapsar. Bu durumda sigorta bu kişilerin lehine yapılmış sayılır. Sigortalı aleyhine bir istem ileri sürüldüğünde, isteme ilişkin makul giderler sigortacı tarafından karşılanır; sigorta bedelini aşan giderlerin ödenebilmesi için sözleşmede hüküm bulunmalıdır. Sigortalı sorumluluğunu gerektirecek olayları, on gün içinde, sigortacıya bildirir. Sigortalı kendisine yöneltilen istemi, aksi kararlaştırılmamışsa derhal sigortacıya bildirir.

Sigortacı bu bildirim tarihinden itibaren beş gün içinde, zarara uğrayanın istemleriyle ilgili olarak ve sigortalının adına, fakat sorumluluk ve giderler kendisine ait olmak üzere, gerekli hukuki işlemlerin gerçekleştirilip, kararların alınmasını ve ayrıca savunmaya yardımda bulunmayı üstlenip üstlenmeyeceğini sigortalıya bildirir. Aksi halde sigortacı bildirimde bulunmamışsa, sigortalı aleyhine kesinleşen tazminatı öder. Ancak sigortalının sigortacının onayını almadan yaptığı sulh sözleşmesi, bildirimden itibaren onbeş gün içinde onay verilmemişse, sigortacıya karşı geçersizdir. Sigortacı haklı olmayan sebepler ile sulhe onay vermekten kaçınamaz.

Sigortacı, sigortalının, sorumluluk konusu olayı kasten gerçekleştirmesinden doğan zararlardan sorumlu olmaz.

Zarar gören, uğradığı zararın sigorta bedeline kadar olan kısmının tazminini, sigorta sözleşmesi için geçerli zamanaşımı süresi içinde kalmak şartıyla, doğrudan sigortacıdan isteyebilir.

Sigortacı, zarara sebep olan olayın ve zarar miktarının belirlenmesi amacıyla, zarar görenden bilgi isteyebilir. Zarar gören, sağlanması ihtimali bulunan ve istenilmesi haklı görülebilecek ilgili tüm belgeleri sigortacıya vermek zorundadır. Zarar görenin bu zorunluluğa uymaması halinde, durumun zarar görene yazılı bildirilmiş olması kaydıyla, sigortacının sorumluluğu, zorunluluk yerine getirilmiş olsaydı ödemek zorunda kalacağı miktarla sınırlıdır.

Sigortacı, zarar görene ödeyeceği sigorta tazminatını, sigorta sözleşmesinden doğan alacakları ile takas edemez.

Sigortacı sigorta tazminatını ödedikten sonra hukuken sigortalı yerin geçer. Sigortalının gerçekleşen zarardan dolayı sorumlulara karşı dava hakkı varsa bu hak, tazmin ettiği bedel tutarında sigortacıya ait olur. Sorumlulara karşı bir dava veya takip başlatılmışsa, sigortacı, mahkemenin veya diğer tarafın onayı gerekmeksizin, halefiyet kuralı gereğince, sigortalısına yaptığı ödemeyi ispat ederek, dava veya takibi kaldığı yerden devam ettirebilir. Sigortalı veya zarar gören, birinci fıkra gereğince sigortacıya geçen haklarını ihlal edici şekilde davranırsa, sigortacıya karşı sorumlu olur.

Sigortacıya yöneltilecek tazminat istemleri, sigorta konusu olaydan itibaren on yılda zamanaşımına uğrar.

Sigortacılar, diğer kanunlardaki hükümler saklı kalmak üzere, faaliyet gösterdikleri dalların kapsamında bulunan zorunlu sigortaları yapmaktan kaçınamazlar.

Sigortacı, sigortalıya karşı ifa borcundan tamamen veya kısmen kurtulmuş olsa da, zarar gören bakımından ifa borcu, zorunlu sigorta miktarına kadar devam eder.

Sigorta ilişkisinin sona ermesi, zarar görene karşı ancak, sigortacının sözleşmenin sona erdiğini veya ereceğini yetkili mercilere bildirmesinden bir ay sonra hüküm doğurur. Zarar, sosyal güvenlik kurumları tarafından karşılandığı ölçüde sigortacının sorumluluğu sona erer.

4. Temsil suretiyle sigorta nedir?

Bir kişi, diğer bir kişinin adına onu temsilen sigorta sözleşmesi yapabilir; temsilci yetkisiz ise ilk sigorta döneminin primlerinden sorumlu olur.

Adına sigorta sözleşmesi yapılan kişi, rizikonun gerçekleşmesinden önce veya riziko gerçekleşince de sözleşmeye sonradan icazet verebilir.